Dingin Yaşam Gnothi Seauton | Kendini Bil
Bir çoğumu hayat koşturmacasında, yaşadığımız anın kıymetini bilmeden hayatlarımızı sürdürüyoruz. Bu, kimimiz için yoğun bir iş yaşamı, kimimiz için de sosyal bir koşuşturma olabiliyor. Her ne olursa olsun, eğer yeterince farkında bir hayat sürmüyorsak, hayattan alacağımız keyif de oldukça sınırlı. Bu yazıda ben size, hayattan aldığınız keyfi katlayacak bir konudan, farkındalıktan, fark etmekten bahsedeceğim. İlk olarak farkındalık ne demek bunu açıkladıktan sonra, bu konunun üstatlarının konuyla ilgili neler söylediğine de değineceğiz birlikte. Daha sonra ise Meditasyon çeşitlerinden olan Farkındalık Meditasyonlarına değineceğiz. Peki farkındalık nedir, mindfulness nedir? Farkındalık ne demektir?
Bu Yazıda Neler Okuyacaksınız?
Farkındalık Ne Demek?
En basit anlamıyla farkındalık, yaşadığımız ana odaklanmak, onu yargılamadan ve bütün bir teslimiyetle kabul etmek. Diğer bir tabirle, yaşadığımız anda olan olayların gözlemcisi olarak, dikkatimizi onlara vermek ve olmasına izin vermek. Üzerinde düşünmeden, yargılamadan, herhangi bir karar vermeden. Sadece sessizce gözlemlemek ve izlemek. O an olan olaya dikkat ederek, sizde ne gibi duygular oluşturduğunu, sizi nasıl etkilediğini seyretmek.
İnsan zihni, yapısı gereği, eğitimsizken sürekli geçmişte ya da gelecekte gezinir. Zihin, nadiren şimdiki anın deneyimine odaklanır. Hal böyle olunca, çoğunlukla insan, yaşadığı anı fark etmeden yaşar. Çünkü yaşadığı anda değildir. Zihni ile birlikte ya geçmişte bir anıyı ya da acıyı düşünmekte ya da gelecekte olabilecek olayların endişesini ya da umudunu taşımaktadır. İşte bütün bu düşünceler, zihni doldurduğunda, yaşanılan ana odaklanılamaz. Ve an insanın elinden kayıp gider.
Farkındalık, insanı zihninden yani geçmiş ve geleceğin düşüncelerinden kurtaran bir gemi gibidir. İnsanı, boğulmakta olduğu düşünce denizinden kurtarır ve kıyıya çıkarır. Farkındalık ile birlikte, insan zihni artık geçmişte ya da gelecekte değil, tamamen ana odaklanmış bir şekilde, şimdidedir.
Farkındalık bu durumu açıklamak için oldukça güzel bir kelime olsa da, günümüzde, mindfulness kelimesi de bu konuyu açıklamak için kullanılır. Hatta bugün, genel olarak farkındalık kelimesinden daha sık kullanılıyor mindfulness. Peki farkındalık konusunda, bu konunun uzmanları ne diyor? Bu konuda hangi farkındalık sözleri söylenmiş? İsterseniz bir de onların açıklamaları ile bakalım farkındalık ne demek, mindfulness ne demek sorularının cevaplarına.
Özellikle psikiyatri alanında oldukça önemli hocalarımızdan olan Prof. Dr. Mehmet Zihni Sungur, mindfulness terimini, yargısız farkındalık olarak kullanıyor. Anın içinde olan şeyleri, yargılamadan kabul etme konusu bu tanımda daha da vurgulanıyor.
Mindfulness alanının üstatlardan bir diğeri olan John Kabat Zinn, Yeni başlayanlar için Mindfulness isimli kitabında, farkındalığı şu şekilde açıklıyor:
“Farkındalık, yargısız bir şekilde, şimdiki ana odaklanabilmek amacıyla, dikkatinizi toplayabilmektir.”
Farkındalık sözlerinden bu sözle John Kabat Zinn, ana odaklanmanın ve o an yaşanılan şeye dikkat etmenin önemini vurguluyor. O anda olan şeye dikkat etmek ve onu yargılamamak.
Peki mindfulness, farkındalık, sadece düşüncelerimizden mi ibaret? Bu alanı, başka hangi alanlara taşıyabilir, hangi alanlarda farkındalık uygulamaları yapabiliriz? Bu soruya kısa bir yanıt verecek olursak, hemen hemen hayatın her yerine.
Mindfulness ve Hayat
Farkındalık ne demek, mindfulness nedir sorularını yanıtladıktan sonra, şimdi sora geldi, bu uygulamaları hayatımıza uygulamaya. Peki ama nasıl? Mindfulness, farkındalık, hayatın hemen hemen her alanında uygulanabilecek ve uygulandığı takdirde de hayattan aldığınız keyfi katlayacak bir uygulama. Peki minfulness ‘ı yaşamımıza nasıl uygulayabiliriz? İşte farkındalık ve uygulama alanlarından bazıları.
- Nefes Farkındalığı
- Bedenini Farkındalığı
- Sesleri Fark Et
- Yediklerini Fark Et
- Duyguların Farkındalığı
- Çevreyi Fark Etmek
- Farkındalıkla Yürüyüş
- Farkındalıkla İbadet
İsterseniz şimdi de bu konuların detaylarında inelim.
Nefes Farkındalığı
Meditasyon uygulamalarının çoğundaki ilk uygulama nefes farkındalığıdır. Çünkü kişi nefesini ilk fark ettiği zaman, aynı zamanda, şimdiyi de ilk kez deneyimlemiş olur. Aldığı nefes ile içine giren havayı fark etmesi ve yine verdiği nefesle, o havanın vücudunu terk ettiğini gözlemlemesi, adeta içine can veren bu mekanizmayı izlemesini sağlar. Böyle olunca da nefes, kişiyi şimdiye demirler.
Herhangi bir şey yapmadan, sadece nefesi gözlemlemek, aynı zamanda hayatta her şeyin elimizde olmadığını, hayatı akışına bırakmamız gerektiğini de bize gösterir. Çünkü nefes alışverişimiz istemsizdir. Biz istesek de istemesek de nefes alırız ve veririz. Bu da bize, hayatta her şeyi kontrol edemeyeceğimiz gerçeğini gösterir. Nefes egzersizi çok önemli bir farkındalık meditasyonu.
Bedenini Farkındalığı
Mindfulness uygulamalarından, farkındalık meditasyonlarından bir diğeri, beden farkındalığıdır. Yine yoga gibi çeşitli meditasyon uygulamalarında, bedeni fark etmek oldukça önemli egzersizlerden biridir.
Normal şartlarda her gün kullandığımız kollarımız, ellerimiz, parmaklarımız hatta tırnaklarımızı fark etmeyiz bile. Onlar her zaman oradadırlar ve biz onlar üzerine odaklanmayız hiç. Peki ya bir an için onlara odaklansak ne olur? Tepeden tırnağa bütün vücudumuzu tarasak ve onu yargılamadan gözlemlesek. İşte bu uygulamayı yaparsak, bir çeşit farkındalık egzersizi de yapmış oluruz.
Bu uygulamayı, gece yatarken, bankamatik kuyruğunda, otobüste ayaktayken ya da herhangi bir anda kolaylıkla yapabilirsiniz. Tek yapmanız gereken, vücudunuza odaklanmak ve ayak parmak uçlarınızdan başlayarak, saçlarınıza kadar sırasıyla bedeninizin her detayına odaklanmak. Bu odaklanmayı her bölge için birkaç saniye yapabilirsiniz. Ve toplamda birkaç dakikalık bir farkındalık egzersizini tamamlamış olabilirsiniz.
Sesleri Fark Et
Günlük hayatın içinde farklı seslere maruz kalıyoruz veya bilinçli olarak müzik şeklinde farklı sesler dinliyoruz. Peki, gerçek manada bu seslere kulak veriyor muyuz? Yoksa çoğunu gerçekten fark etmiyor muyuz?
Seslerin farkındalığı, etrafımızdaki seslere kendimizi vererek, o sesleri gerçek manada dinlemek ve bu vasıtayla da şimdi de demirlemek. Çünkü siz gerçek manada bir şeyi dinlediğinizde, artık o anda demirlemiş olursunuz. Bu noktada sesleri gerçek manada dinlemek bir farkındalık meditasyonu aslında.
Örneğin bir konserde olduğunuzu düşünün. Konserdeki deneyiminiz normal bir şarkı dinlemeye göre çok daha üst düzeydedir. Çünkü, konserde siz tamamen oradasınızdır ve anı kaçırmamak adına dikkatinizi şarkıya verirsiniz. Ama normalde bir şarkı dinlediğinizde, dikkatiniz o kadar da şarkıda değildir. İşte farkındalıkla dinlemek, konserde size bambaşka bir deneyim yaşatır.
Yine bir orman gezintiye çıktığınızda, ormandaki sesleri gerçekten dinlemek, size gerçek bir doğa deneyimi yaşatır. Günlük hayatın düşüncelerinden uzakta, öten kuşların seslerine odaklanmak, sizi şimdiye çeker ve ormanın ruhunu fark edersiniz. Her zaman orada olan ama daha önce hiç fark etmediğiniz müthiş bir senfoniyi dinlemektesinizdir artık.
Yediklerini Fark Et
Yediklerimizin farkındalığı, farkındalık konusunun beslenme tarafı için oldukça önemli. Hem bilinçli bir beslenme hem de yemekten alınan keyfi oldukça arttırarak bir uygulama bu alandaki farkındalık uygulamaları. Çünkü siz ne yediğinizin farkına vardığınızda, artık aşırı yemekten kaçınırsınız ve yediğiniz yemeğin serüveni ile birlikte, sadece yemek yemiş olmaz, aynı zamanda zengin bir deneyime de kapı aralamış olursunuz.
Mesela, ara ara fark etmeden mutfağa gidip aldığınız kalorilere artık veda edersiniz. Çünkü bilinçli bir şekilde yemek yeme alışkanlığı edinmişsinizdir. Arada yapılan kaçamak yeme alışkanlıkları giderek yok olur. Bu farkındalık meditasyonu ile yemeklerden daha farklı bir lezzet alırsınız
Yine yediğiniz yemeğin size ulaşıncaya kadarki serüvenini düşündüğünüzde, o yemek bambaşka bir şeye dönüşür. Artık sadece bir yemek değil, bir mucizedir sizin için. Önünüzde bir salata olduğunu düşünün. Bu salatanın içinde sadece domates, salatalık, biber olsun. Her bir sebzenin bir tohum olarak toprağa düştüğü anı, onu toprağa eken kişileri, sulayan, yetiştiren insanları düşündüğünüzde, nasıl bir emeğin ortada olduğu gözlerinizin önüne gelir. Ve kaç ay içinde o tohumun bir domates, salatalık ya da biber haline geldiğini düşündüğünüzde, o sebzenin kıymeti de bir o kadar artar. Ve sebze haline geldikten sonra bile kaç el değiştirerek size ulaştığını ve en sonunda da sofranıza ulaştığını düşündüğünüzde, ortada müthiş bir serüven olduğunu fark edersiniz. İşte fark ederek yemek, bu şekilde zenginleştirir sofralarınızı.
Duyguların Farkındalığı
Mindfulness ‘ı hayata uygulayacağımız noktalardan belki de en önemlilerinden biri de duygularımızı fark etmek. Günlük hayatın içinde birçok şey gelebilir başımıza, birbirinde farklı duygu durumunda ulunabiliriz. Ama o duyguların bizi ele geçirmesine izin vermek yerine, o duyguları ikinci bir kişi gibi gözlemlersek ne olur dersiniz?
Duygularımızı gözlemlediğimizde, artık o duygu tarafından esir edilmemiş oluruz. O duygu öfkeyse eğer, o öfkenin bize bir şeyler yaptırmasına izin vermeyiz artık. Sadece bir gözlemci olarak, içimizde biriken o öfkeyi, kızgınlığı izleriz. Biz dikkatimizi hissettiğimiz duyguya verdiğimiz zaman, içimizdeki bu duygu etkisini gitgide yitirir ve artık biz onun efendisi haline geliriz.
Sadece öfke değil, sevinç, hayal kırıklığı, endişe ya da daha birçok duygu için de bu farkındalık uygulaması yapılabilir. Siz bu uygulamayı yaptığınızda, artık duygularınızı kontrol edebilir hale gelirsiniz. Duyguların efendi olduğu bir dünyadan, sizin efendi olduğunuz bir dünyaya geçiş yapmış olursunuz.
Çevreyi Fark Etmek
Hepimiz farklı çevrelerde yaşıyoruz. Etrafımızda birbirinden farklı birçok şey oluyor. İnsanlarla, hayvanlarla etkileşime giriyoruz. Peki kaçımız bunun farkına varıyoruz dersiniz?
Farkındalık uygulamalarını çevre konusunda ele aldığımızda, ilişki içinde olduğumuz insanlara odaklanmak, hayvanlara gereken özeni göstermek, çevremizle gerçekten ilgili olmak gibi uygulamalar yapabiliriz. Bunu bir hayat tarzına da dönüştürebiliriz.
Örneğin, yaşadığınız yerde, komşularınızla ilişkiniz nasıl? Sabahları, akşamları merhabalaşıyor musunuz? Yoksa bir günaydın cümlesi duymayalı bayağı oldu mu? Siz başlatmaya ne dersiniz?
Ya da hayvanlara karşı ilgili misiniz? Hayvanlar sizi görünce kaçıyor mu yoksa size sıcak mı davranıyor? Bu ilişkiye de yeni bir boyut getirmeye ne dersiniz?
Farkındalıkla Yürüyüş
Farkındalık egzersizlerinin en faydalı olanlarından biri de şüphesiz yürüyüş. Yürüyüşü daha çok spor olarak düşünüyoruz ama yürümek bir spordan çok daha fazlası. İnsanlar, aldığı en büyük kararları yürürken alırlar. Çünkü yürürken, odaklanmış bir şekilde düşünebilirler. Farkındalıkla yürüyüş de aslında bu düşüncelere odaklanmak yerine biraz daha farklı bir odaklanma gerektiriyor. Bu da attığınız adımlara odaklanmak ve tek bir adımın bile aslında ne kadar farklı bileşenin bir araya gelmesi ile oluştuğunu fark etmek. Yürürken çevrenizde olup bitenleri fark etmek. Onları yargılamamak ve olduğu gibi kabul etmek.
Yürüyüş yapmak hem zihninizi hem de bedeninizi zinde tutacak bir aktivite. Mindfulness için yürümek ise, sizi şimdiki ana demirleyecek ekstra bir aktivite.
Farkındalıkla İbadet
Dünyada farklı dinlere mensup bir sürü insan var. Her dinin kendi ritüeli ve gerekleri mevcut. Fakat bu ritüelleri yaparken, insanalar ne derece bilinçli? İbadet yaparken tamamen oradamısınız yoksa aklınıza alakasız bir sürü şey mi geliyor. İşte farkındalık bu noktada devreye giriyor. Eğer yağtığınız ibadet sırasında anda kalabilir, yaptığınız ritüelin detaylarına kendinizi verebilirseniz, işte o zaman o ibadeti hakkıyla yapmış olursunuz.
İster Müslüman olun, ister Hristiyan, Yahudi ya da Budist. İsterseniz de herhangi bir dine mensup olmadan, belirli ritüelleri olan bri insan olun. Eğer siz yaptığınız şeyi o anda onurlandırır, anı kaçırmadan ona konsantre olursanız, aynı zamanda bir mindfulness uygulaması, farkındalık uygulaması yapmış olursunuz.
Farkında Olmanın Gücü
Farkındalık nedir, farkındalık ne demektir sorularına yanıt verdikten ve bu alanda söylenmiş sözlere de yer verdikten sonra, günlük hayatta daha farkında olmak için yapabileceğimiz bazı farkındalık meditasyonlarına değindik. Mindfulness ‘ı bir yaşam felsefesi olarak seçerek, hayattan nasıl daha çok keyif alacağımızı örneklerle inceledik. Siz de bu alandaki uygulamaları kendinize göre çoğaltarak hayatınıza uygulayabilirsiniz. Unutmayın! Zihinden kurtulduğunuz ve şimdiki anda yaşadığınız müddetçe, hayat size çok daha renkli, eğlenceli ve keyifli gelecek.
Gökhan Kösem
