Anda Yaşamak ve Mindfulness Nedir?

Mindfulness Ne Demektir?

Bu yazımızda anda yaşamak ve mindfulness kavramları üzerinde derin bir yolculuğa çıkacağız. Anda yaşamak nedir? Veya şimdede olmak, şimdide yaşamak nasıl olur? Gibi sorulara yanıt ararken, mindfulness nedir, mindfulness ne demektir gibi soruları da yanıtlayacağız aslında. Çünkü mindfulness en basit tanımı ile aslında anda kalmak ve anı gerçek manada yaşamak. Peki sürekli dillerde olan anda kalmak, acaba uygulaması da kolay olan bir şey mi. Yoksa üzerinden uzun bir çalışma pratiği mi gerektiriyor. İşte bu yazımızda, bu ve benzeri sorulara cevap vereceğiz.

Farkındalık Ne Demektir sorusuna yanıt verdiğim yazıma da göz atabilirsiniz.

Peki mindfulness nedir? Mindfulness terimi ingilizce bir terim aslında. Dilimize de “bilinçli farkındalık” olarak çevrilmiş. Bu alanda önemlim çalışmaları bulunan Prof.Dr.Zümra Atalay Hoca, bu şekilde tanımlıyor mindfulness ‘ı. Ama “yargısız farkındalık” diyen hocalarımız da var. Özellikle hocaların hocası psikiyatrist Mehmet Prof. Dr. Zihni Sungur Hoca, bu şekilde çeviriyor mindfulness ‘ı dilimize.

Başlamadan, bir de şunu vurgulamakta fayda var. Mindfulness, Anda yaşamak veya Şimdide olmak terimleri çoğu zaman “Carpe diem” yani “Anı yaşamak” terimleri ile karıştırılıyor. Daha doğrusu vermek istediği mesaj, “yaşadığın anı dolu dolu yaşa” olan “Carpe Diem”, sadece bugüne odaklan, gelecek için bir plan ya da birikim yapma, gününü gün et gibi farklı manalara çekilebiliyor. Oysa, Ölü Ozanlar Derneği filminde sık sık geçen geçen bu terim, temelde güzel bir felsefe olsa da, bizim odaklanacağımız anda kalmak biraz daha farklı. Özetle biz sadece hayatı dolu dolu yaşa, boşa zaman kaybetme demeyeceğiz burada. Aynı zamanda gerçekten de yaşadığın hayatın içinde ol mesajını vereceğiz. Peki hayatın içinde olmak nasıl olur, gelin şimdi bunun detaylarına bakalım.

İnsan zihni daha çok ya geçmişte ya da gelecekte yaşar. Bir an zihninize dikkat ettiğinizde, ya geçmişteki bir olayı düşünmekte ve analiz etmektedir, ya da gelecekle ilgili bir plan yapmakta ya da gelecekle ilgili farklı düşüncelere dalmaktadır. Geçmişte yaşamak, kimi zaman kötü bir olayın anımsanması ya da iyi bir anının hatırlanması olabilir. Her ne olursa olsun, zihin o anda geçmişte olup bitmiş bir olayı düşünmektedir. Gelecekte yaşamak ise, henüz gerçekleşmemiş, gelecekte olması olası olaylar ya da planlar üzerinde düşünmektir. Düşünülen olay gerçekleşmemiştir ve hatta belki de hiç gerçekleşmeyecektir. Zihin ileride olma ihtimali olan bir şeyi düşünerek andan uzaklaşır.

İşte bu iki düşünce arasında, öyle bir nokta vardır ki, hayat esas o noktada akar. O da şimdidir. Şimdide gerçekleşmekte olan, ne geçmişteki bir olay gibi olup bitmiş, ya da gelecekteki olası bir olay değildir. O, o anda olmakta olandır. İşte dikkatinizi o anda olmakta olan herhangi bir şeye verdiğinizde, o anı gerçekten yaşarsınız. Yani şimdide kalmış olursunuz. Bu da size eşsiz bir deneyim, müthiş bir keyif verir. İster bir film seyrediyor olun ister bir kitap okuyun, isterseniz sadece bir kahve için. Eğer dikkatinizi yaptığınız şeye vererek, anda kalır ve bu farkındalıkla yaptığınız faaliyeti yaparsanız, işte o zaman yaptığınız şeyin niteliği de değişir, ondan aldığınız keyif de katlanır. İşte mindfulness nedir sorusunun en temel cevaplarından biri de bu. Mindfulness, size hayat veren, anın farkındalığıdır. Ama mindfulness sadece bu değildir.

Bilinçli farkındalık ya da yargısız farkındalık olarak dilimize çevrilen mindfulness, bilinçli olarak anda olmaktır bu doğru ama sadece bundan ibaret değildir. Mindfulness, aynı zamanda o anda olmakta olan olayları da tarafsız bir gözle gözlemleyebilmek, olan olayları bilinçli bir şekilde, sevgiyle kucaklayabilmektir. İyi veya kötü her olaya, bu bilinçle bakmak ve olaya verdiğimiz tepkiyi düzenleyebilmektir.

Çoğu zaman etrafınızdaki insanların aynı olaya farklı tepkiler verdiklerini gözlemlemişsinizdir siz de. Bir olay olur ve kişiler bu olaya o anki ruh hallerine veya mizaçlarına göre tepki verirler. Oysa olan olay aynıdır. Sadece kişilerin olaylara karşı verdikleri bu tepkiler farklıdır. Mesela bir kişiyi çok sinirlendirebilecek bir olaya, bir başkası gülüp geçebilir. Veya bir davranış karşısında bir insan kırılabilecekken, bir diğeri umursamayabilir. İşte burada olduğu gibi, olan olaylar aynı ve verilen tepkiler farklıdır. Mindfulness bu noktada olaylara verdiğimizi tepkileri düzenler. Olmakta olan olayı tarafsız bir gözle gözlemlememizi sağlar ve yargılamadığımız bu olaya karşı tepkilerimiz de onu kucaklayarak olur. Yani sevgiyle kabul ederek. Her ne yaşanırsa yaşansın. Ülkemizde sıklıkla söylenen bir cümle vardır: “Her işte bir hayır vardır” deriz bazen. İşte burada da aslında bir mindfulness uygulaması yatıyor. Olan olay yargılanmıyor ve kabul ediliyor. Bu da ona verilecek tepkiyi hafifletiyor veya yo ediyor.

Mindfulness nedir, Mindfulness ne demektir sorularını yanıtlarken, şu noktaya değinmezsek olmaz. Bilinçli Farkındalık, insanın farkındalık düzeyini de arttıran, bilinç seviyesini üst seviyelere taşıyan uygulamalar bütünüdür aslında. Siz mindfulness egzersizleri yaparken, zihninizi gözlemlemeye başlarsınız. Ve zihniniz gözlemledikçe, zihninizdeki düşünceleri yargılamadan kabul etmeyi ve izlemeyi öğrenirsiniz. Bu da sizi bambaşka bir farkındalık seviyesine taşır. Artık hayata bambaşka gözlerle bakarsınız. Çünkü artık o anda ne olmakta olduğunun bilincindesinizdir.

Mindfulness egzersizlerini yapmaya başladığınızda, artık sadece zihninize değil, hayattaki her şeye karşı dikkatiniz artar. Yediğiniz yemeği farklı bir gözle gözlemler, tadına farklı bir şekilde bakar, onu yerken bambaşka düşüncelere odaklanırsınız. Artık o sadece sizin için bir yemek değildir. Onun önünüze gelene kadar geçirdiği süreçlere odaklanır, ona emek veren insanları düşünebilirsiniz. Rengine, kokusuna, tadına bir başka bakarsınız.

 Mindfullness Egzersizleri

Mindfulness nedir, mindfulness ne demektir sorularına yanıt verdikten sonra şimdi sıra geldi bilinçli farkındalık uygulamalarına. Mindfulness, hemen hemen her yerde ve yaptığınız herşeye uygulayabileceğiniz bir düşünce biçimi. İster koltukta otururken ister yemek yerken, ister trafikte, isterseniz de birini beklerken. Hiç farketmez, her durumda ve koşulda mindfulness egzersizlerini yapabilirsiniz. Peki nedir bu mindfulness egzersizleri, gelin birkaçına birlikte bakalım.

Ayrıca farkındalık egzersizleri ile ilgili blogumuzdaki şu yazıları da takip edebilirsiniz.

Farkındalık Meditasyonu : Yediğiniz Şeyleri Farkedin

Farkındalık Meditasyonu : Yediğiniz Şeyleri Farkedin

Nefese Odaklanmak

Nefes çalışmaları birbirinden farklı farkındalık çalışmalarından genelde ilk sırda yer alır. Mindfulness uygulamalarında da nefesi fark etmek ve nefese dikkat etmek, bu konuda yapabileceğiniz çalışmalardan. Peki bu uygulamayı nasıl yapabilirsiniz?

Öncelikle bu uygulamayı evde rahat bir koltuğa otururken de yapabilirsiniz, dışarıda bir arkadaşınızı beklerken de. Ya da bambaşka şartlarda bu odaklanmayı yapabileceğiniz herhangi bir yerde nefes egzersizini yapabilirsiniz. Burada yapmanız gereken nefessinize dikkat etmek. İçinize aldığınız havayı ve daha sonra dışarıya verdiğiniz nefesi. Onu yargılamadan adeta size can verişini izlemek. Ciğerlerinizi dolduruşunu, göbeğinizi, göğüs kafesinizi şişirişini gözlemlemek. Ve daha sonra vücudunuzdan çıkışına şahit olmak. Siz isteseniz de istemeseniz de, devam edişini izlemek.

Beden Taraması

Diğer bir mindfulness uygulaması da beden taraması. Bu uygulama özellikle gece yatmadan çok rahatlıkla uygulayabileceğiniz yatak farkındalık uygulamalarından. Tabi bununla sınırlı değil. Otobüste, ayaktayken de bu uygulamayı yapabilirsiniz.

Bu mindfulness uygulamasında yapmanız gereken şey, bedeninizi herhangi bir yargı olmadan, tepeden tırnağa taramak ve o bölgeyi hissetmek. Ayaklarınızı, parmaklarınızı, bacaklarınızı, göbeğinizi, göğüs kafesinizi, kollarınızı ve parmaklarınızı, boynunuzu, yüzünüzü, ağzınızı, dudaklarınızı, burnunuzu, kulaklarınızı, alnınızı, saçlarınızı teker teker fark etmek ve hissetmek. Her bir uzvunuza dikkatinizi belirli bir süre vermek.

Yediklerimize Odaklanmak

Mindfulless beslenmek ya da yemek yerken yediklerimize dikkatimizi vermek ve incelemek. Yediğimiz şeyin rengine, dokusuna, tadına, kokusuna, serüvenine dikkat etmek.

Örneğin bir elma yediğinizi düşünelim. Bu elmayı yerken bir mindfulness uygulaması yapabilirsiniz aslında. Onu elinize aldığınızda ne hissediyorsunuz? Kabuğunun dokusu nasıl? Ya da soydunuz diyelim elmayı, soyulmuş bir elmanın dokusu daha mı pürüzlü mesela soyulmamış bir elmaya göre. Böyle bir dikkatle incelerken, ağzınıza götürdünüz elmayı. Ve henüz ısırmadan kokusunu hissettiniz. Isırdığınızda ağzınızda olmakta olan sulanmaya dikkat ettiniz. Dişlerinizle çiğnerken, iyice tadına vardınız. Çiğnedikten sonra yuttunuz ve yutarken midenize inmesini gözlemlediniz. Ve yeni bir ısırık aldınız elmadan. İşte böyle bir farkındalık düzeyi ile bir mindfulness uygulaması yapmış oldunuz.

Mindfulness ‘la yani bilinçli farkındalıkla yemek konusunda bir noktayı vurgulamadan geçmek olmaz. Özellikle bu konuyu Prof.Dr. Taner Damcı Hoca Bir Yol Var isimli kitabından çok güzel anlatmış.

Bir Eşyaya Dikkat Etmek

Herhangi bir nesneye yeterli dikkati verecek olursanız, o nesnenin mükemmelliğine şahit olursunuz. İşte mindfulness uygulamalarından biri olan bu uygulama ile de, nesnelerin detaylarına dikkat ederek, onunfarkına varacaksınız.

Örneğin masanın üzerinden duran bir vazoyu ele alalım. Bu vazo nasıl duruyor masanın üzerinde? Neden yapılmış bir vazo bu? İçinde bir şey var mı yoksa boş mu? Üzerinden nasıl desenler var? Dokulu bir vazo mu yoksa, pürüzsüz bir yapıya mı sahip? Rengi ne? İşte bu ve bunun gibi detaylara dikkatinizi verdiğinizde, bu vazonun gözünüzde mükemmelleştiğini göreceksiniz.

Sesleri Duymak

Çevremizdeki seslerin çoğu zaman farkında olmayız. Hayat karmaşası içerisinde, bir yerden bir yere sürüklenir, sadece kafamızda işlerle meşgul olduğumuzdan, çevreye dikkat etmeyiz genelde. Ama dikkat etmediğimiz bu çevrede onlarca şey oluyor aslında. Birbirinden farklı sesler birbirine karışıyor. Peki farkında olmadığımız bu sesler arasında neler var?

Bu uygulamayı eğer sokakta yapıyorsanız, bir arabanın sesi, bir korna, bir çocuk sesi, bir kedi veya rüzgarın uğultusu, yağmurun sesi gibi onlarca sese dikkat edebilirsiniz. Ama eğer daha dinlendirici sesler duymak istiyorsanız, bu uygulamayı bir ormanda veya parkta yapabilirsiniz. Birbirinden farklı kuşların ötüşlerini, ağaçların yaprakları ile adeta birbiri ile konuştuğunu hissedebilirsiniz. Rüzgarın sesini dinleyebilir, yürürken yerde çıkardığınız seslere dikkat edebilirsiniz. Bu bir yaprağın hışırtısı da olabilir, üzerinden yürüdüğünüz yerdeki bir agacın tok sesi de. Özellikle böyle bir yerde yapacağınız bir mindfulness egzersizi sizin için çok faydalı olacaktır. Hele de bunu bir alışkanlık haline getirir, her hafta yapmaya başlarsanız, farkındalık seviyenizdeki farkı kolayca gözlemleyebilirsiniz.

Bu uygulamayı evde tamamen sessizlik içinde bulunduğunuz bir anda da yapabilirsiniz. Sessiz olarak düşündüğünüz bir anda bile ne kadar farklı sesleri bulabileceğinize inanamayacaksınız. Örneğin bilgisayarınızın sesi, buzdolabının ya da kombinizin sesi, dışarıdan belli belirsiz duyulan sesler, kendi sesleriniz ve dahası. Bir çok farklı sese dikkat ederek siz de bu uygulamayı yapabililirsiniz.

Mindfulness Kitapları ve Kaynakları

Mindfulness nedir, mindfulness ne demektir sorularını yanıtladıktan sonra, bilinçli farkındalık uygulamalarına da kısmen değindik. Şimdi sıra geldi, minsfullness ile ilgili kaynaklara. İşte bu alanda izlemenizi ve okumanızı önerebileceğimiz birbirinden faydalı kaynaklar.

Listenin başında tamamen bu alanda yazılmış bir kitap veya bir video değil ama, farkındalık seviyenizi arttıracak ve haayta bambaşka bakmanızı sağlayacak bir programlar serisi var. Bu programlar, CNN Türk ‘teki Deniz Bayramoğlu moderatörlüğündeki, eski Gündem Özel Programları. Tabi burada kastettiğimiz, bilim insanlarının, özellikle psikolog ve psikiyatrislerin konuk olduğu eğitici öğretici programlar. Genel olarak bu programları internet üzerinden izlemeniz hem mindfulness alanında yapılmış programlarla hem de farklı alanlardaki sohbetlerle, kişisel dönüşümüz için kilit rol oynayabilir. Ben de böyle oldu. Bu programları birer ders niteliğinde, not almayı da ihmal etmeden defalarca izleyebilirsiniz.

Mindfulness alanında diğer tavsiyemiz, ülkemizde mindfulness denildiğinde akla gelen ilk isimlerden biri olan Prof.Dr Zümra Atalay Hocanın “Mindfulness Şimdi ve Burada” isimli kitabı. Mindfulness ile ilgili önemli bilgileri bu kitaptan edinebilir, içerisindeki detaylı mindfulness uygulamalarını yaparak, farkındalık seviyenizi arttırabilirsiniz. Zümra Hoca ayrıca Mindfulness alanındaki eğitimleri ile de bu alanda güzel hizmetler vermekte.

Bilinçli farkındalık ile ilgili tavsiye edebileceğimiz ikinci kitap da, Prof.Dr.Taner Damcı Hocanın “Bir Yol Var” kitabı. Bu kitapta da yine mindfulness alanında oldukça faydalı içerikler ve uygulamalar bulabilirsiniz. Ayrıca Türk Obezite vakfının başkanı da olan Taner Hoca, özellikle farkındalıkla yemek ve mindfulness ile sağlıklı beslenme konusunda size oldukça çok şey katacak.

Son bir kaynak veya kaynaklar önerimiz de yine değerli hocalarımızla ilgili olsun. Çünkü ülkemizdeki birçok insanın bu farkındalığa kavuşmasında hizmetleri büyük. Bu bağlamda özellikle aşağıdaki hocalarımızı takip edebilir, onların yaşam yolculuğumuzda bizlere sunduğu önemli deneyimleri siz de heybenize atabilirsiniz.

İşte Psikiyatri, Psikoloji ve hayatın farklı alanlarındaki deneyimleriyle size bir Farkındalık Ordusu:

• Prof. Dr. Mehmet Zihni Sungur
• Prof. Dr Doğan Cüceloğlu
• Prof. Dr. Nebi Sümer
• Prof. Dr. Kemal Sayar
• Prof. Dr. Üstün Dökmen
• Prof. Dr. Agah Aydın
• Dr. Gülcan Özer
• Dr. Mehmet Şakiroğlu
• Doç Dr. Elif Mutlu
• Dr. Serap Duygulu
• Prof. Dr. Gülseren Budayıcıoğlu
• Prof. Dr. Şengül Hablemitoğlu
• Prof. Dr.Taner Damcı
• Prof. Dr. Zümra Atalay
• Doç.Dr. Korkut Ulucan
• Prof.Dr. Derya Uludüz
• Deniz Bayramoğlu
• Serdar Kuzuloğlu
• Prof Dr. Ugur Batı
• Prof. Dr. Sinan Canan
• Yrd. Doç. Dr. Oytun Erbaş
• Yard. Doç. Dr Gökçen Erdoğan
• Müfit Can Saçıntı
• Judith Malika Liberman
• Bora Ercan
• Cem Seymen
• Dr. İbrahim Bilgen
• Dr. Özgür Bolat

Değişim ve dönüşüm yolculuğunuzda, mindfulness uygulamalarında olduğu gibi, yukarıdaki hocalarımızın öneri ve tavsiyeleri de sizler için rehber niteliğinde olacaktır. Umarım mindfulness nedir? yazımız sizler için faydalı olur.

Gökhan Kösem