Dingin Yaşam Gnothi Seauton | Kendini Bil
Bun yazımızda, bağımlılık nedir, bağımlılık yapan maddeler nelerdir gibi soruları yanıtlayarak, bağımlılıktan kurtulma yollarına değineceğiz. Tabi bu yazıda değineceğimiz noktalar, tıbbi bir tavsiyeden ziyade, yardımcı bazı öneriler olacak. Bu bağımlılıktan kurtulma yöntemleri sizde bağımlılık konusunda bir farkındalık yaratabilir. Ama tıbbi müdahale ve ilaç kullanımını gerektiren bir bağımlılığınız söz konusuysa, bu konuda uzman bir psikiyatristten destek almanız gerekir.
Peki o zaman ilk sorumuzla başlayalım, bağımlılık nedir?
Bu Yazıda Neler Okuyacaksınız?
Bağımlılık Nedir?
Bağımlılık nedir sorusuna vereceğimiz en temel yanıt, bağımlılığın kişinin özgür iradesini tutsak eden bir alışkanlığı artık ondan keyif almasa da istemesi ve onu yapmak durumunda kalmasıdır. Bu bağlamda bağımlılık, bir madde bağımlılığı olabileceği gibi, ona zarar verecek başka şeyler de olabilir. Bu bağlamda bağımlılıktan kurtulmak için kişinin bağımlı olduğu şeye göre farklı öneriler verilebilir.
Bağımlılık nedir sorusuna bir diğer yanıt da bağımlılık kötü bir alışkanlıktır diyebiliriz. Bir kişi, ona zararı olan bir şeyi alışkanlık haline getirdiğinde, o şeyin bağımlısı olur. Ve bu bağımlılık, kişinin sosyal hayatını içinden çıkılmaz bir hale getirir. Alışkanlıkların gücü göz önüne alındığında, bir bağımlılığın kişinin elini kolunu ne denli bağladığını da görebiliriz. Bu bağlamda, bağımlılıktan kurtulma, kötü bir alışkanlıktan kurtulmaktır aslında.
Bağımlılık genetik yatkınlıklardan kaynaklanabileceği gibi, sonradan da kişiyi ele geçirebilir. Ailesinde belli bir maddeye bağımlı olan bir birey bulunan kişiler, her ne kadar bağımlılığa yatkın olabilseler de genel orana bakıldığında, genetik etkenler bağımlılık konusunda daha az etkili. Kişinin bağımlı olması daha çok sosyal çevresi ve içinde bulunduğu ruh hali ile yakından ilişkili. Yanlış bir çevrede bulunmak, uzun süre yalnız kalmak ve depresyon, kişiyi bağımlılık tuzağına çekebilecek en önemli etmenlerden.
Bağımlılık Çeşitleri
Birçok farklı bağımlılık çeşidi vardır. Bu bağlamda bağımlılıkları, belirli bir madde kullanımı, davranışsal bağımlılık, psikolojik bağımlılık olarak kategorilere ayırabiliriz. Bir madde kullanımı ile oluşan bağımlılık, kişinin o maddeyi almadan duramaması, o maddeyi bulabilmek için farklı yollara başvurması ve neticesinde kişinin sosyal hayatı, aile hayatı ve iş hayatının zarar görmesi ile sonuçlanabilir. Bu türlerinden bazıları şu şekilde:
- Alkol Bağımlılığı
- Sigara Bağımlılığı
- Uyuşturucu Bağımlılığı
Bu noktada sigara ve alkol bağımlılığı ülkemizde yaygın olsa ve kimilerince bağımlılık olarak görülmese de ilerleyen aşamalarda, kişinin yaşamını oldukça olumsuz etkileyebilecek bir bağımlılık türüdür.
Uyuşturucu bağımlılığı ise, bu bağımlılık türlerinin en tehlikelisidir ve insan sağlığına et çok etki eden bağımlılık türüdür. Kokain bağımlılığı, eroin bağımlılığı, esrar bağımlılığı bu tür bağımlılık çeşitlerindendir. Bu bağımlılık türlerinde, vücut bu maddeler ile aldığı maddeyi kendisi üretemediği için, kişileri müthiş bir yoksunluk duygusu ile baş başa bırakır. Ki sonuçta kişi o maddeyi bulmak için he şeyi yapacak hale gelir.
Bunların yanında, bir de davranışsal bağımlılıklar vardır. Bunlar, kişinin belirli bir davranışı ona zarar verecek şekilde tekrarlaması ve bu durumun kişinin sosyal hayatına, kariyerine ve ailesine zarar vermesine yol açar. Bu bağımlılıklar şu şekildedir:
- Seks Bağımlılığı
- Kumar Bağımlılığı
- Alışveriş Bağımlılığı
- Teknoloji bağımlılığı
Bu bağımlılıklardan özellikle Kumar bağımlılığı ve seks bağımlılığı kişiye oldukça zararlı olabilecek bağımlılık çeşitlerindendir.
Bir madde kullanımı ve bir davranışın eşlik ettiği bağımlıkların yanında, bir de bağımlı kişilik bozukluğu şeklinde, psikolojik bir bağımlılık çeşididir vardır. Bu bağımlılık türü, bir başka yazının konusu ama temel olarak kişinin belirli bir kişi veya kişilere kendini aşırı derece bağımlı yapması ve onlara adeta yapışması şeklinde ifade edilebilir. Bu noktada kişi artık o kişi olmadan hayatına devam edemeyeceğiniz düşünecek seviyeye kadar gelebilmektedir.
- İlişki Bağımlılığı
Bağımlılıktan Kurtulma ve 2 Pratik Öneri
Bağımlılık, bir uzman gözetiminde profesyonel destek gerektiren psikolojik rahatsızlıklardan biri. Bu noktada bağımlılıktan kurtulmak için bir uzman ile görüşmeniz oldukça önemli. Bunun yanında, eğer bağımlılık seviyeniz kişisel çaba ile aşabileceğiniz bir düzeydeyse, birtakım önlemler alarak, bu kötü alışkanlıklardan kurtulabilirsiniz. Burada, bağımlılıktan kurtulma yöntemi olarak da ele alınabilecek iki öneriyi sizinle paylaşmak istiyorum.
Uzun Süre Yalnız Kalmayın!
Uzun süreli yalnızlıklar, kişiyi farklı ruh hallerine sokabilmekte ve normalde yapmayacağı şeylere yönlendirebilmektedir. Robert Greene ‘in Ustalık kitabında, bu noktaya özenle vurgu yapılır. Kişi, yalnız kaldığında, ruhunun derinliklerindeki kötü hisler ortaya çıkar ve kişiyi kötü alışkanlıklara doğru yönlendirmeye çalışır. Normal şartlarda, sosyal çevresinde yapmadığı şeyleri, uzun süreli yalnızlık dönemlerinde yapabilecek potansiyele erişir. Ve bu, genellikle kötü bir alışkanlığa dönüşür.
Bu bağlamda, eğer kötü bir alışkanlık edinmek istemiyorsanız, sosyal çevrenizden uzun süre kopmayın. Ve uzun bir müddet yalnız kalarak, ruhunuzun derinliklerindeki muhtemel kötü alışkanlık potansiyelleri ile iletişime geçmeyin.
Bağımlılık Harekete Geçmeden Siz Harekete Geçin!
Bağımlılık ve alışkanlıklar, belli bir döngü izler. Bir hareketin alışkanlık olması belirli bir süre gerektirir ve bu süre zarfında bu döngü oluşmuş olur. Peki bir alışkanlık döngüsünde neler vardır?
- İşaret
- Rutin
- Ödül
Kişiye bir işaret gelir. Bu işaret herhangi fiziksel veya duygusal bir şey olabilir. Bu işaretle birlikte, kişi kötü alışkanlığının olduğu rutini yerine getirir. Bağımlılıkta bu bağımlı olunan şeyi yapmak, ya da bağımlılık yapan maddeyi kullanmak olabilir. Ve son olarak da ödül aşamasında, kişi geçici bir rahatlama ve ödül ile karşılaşır. Ama bağımlılıklarda bu ödül artık kişiye keyif ya da haz vermez. Sadece mecbur hissettiği için bu alışkanlığı yerine getirir.
Bu noktada, işaret gelmeden önlem almış olmanız gerekir. Çünkü işaret size aynı rutini tekrarlatacak. Ama eğer siz işaret geldiğinde farklı bir rutin belirlemiş olursanız, o zaman kötü alışkanlığın tuzağından da kurtulmuş olacaksınız. Bu noktada Kral Odysseus ‘un hikayesi size rehber olsun!
Örneğin sigarayı bırakmak istiyorsunuz ama yapamıyorsunuz. Yanınızda paket taşımamaya başlayın ya da çakmağınızı evde unutun. Bu durumlar sizin her istediğinizde, sigaraya ulaşmanızı engelleyecek ve en azından araya belirli bir zaman sokacak. Bu da sizin bu bağımlılığı ve kötü alışkanlığı yenmenizde, küçük de olsa bir adım işlevi görecek.
Bağımlılık ve Kötü Alışkanlık İçin Bir Hikaye: Kral Odysseus
Bağımlılıktan kurtulma ve kötü alışkanlıkları bırakmak denilince ilk aklıma gelen hikayelerden biri de Kral Odysseus ‘un hikayesi. Kral Odysseus ‘un hikayesi, özetle şu şekilde:
Kral Odysseus Truva ‘dan,vatanı İthaka ‘ya, evine dönmek için yola çıkar. Bu yolculuk sorasında, Foça ‘daki Siren kayalıklarından geçmek zorundadır. Kral Odysseus bu bölgenin namını duymuştur. Bu bölgeden sağ kurtulan gemi yoktur. Kayalıklardaki sirenler, bölgeden geçen gemilerdeki tayfaları sesleri ile etkiliyorlar ve öldürüyorlardır. Kral Odysseus bu düşüncedeyken, Tanrıça Kirke seslenir:
“Kim yaklaşırsa bilmeden ve dinlerse sirenleri, yandı,
Bir daha evinde onu ne karısı karşılar ne çocukları.
Durma orada yürü, arkadaşlarının da tıka kulaklarını,
Tatlı balmumuyla tıka ki, sirenlerin sesini duymasınlar.
İstersen dinle sen, ama bağlasınlar ayakta seni,
Hızlı geminin içinde iplerle bağlasınlar orta direğe,
Ondan sonra dinle sirenleri doya doya.
Ama dostlarına yalvarır da, dersen ki iplerimi çözün,
Bağlasınlar onlar senin bağlarını bir kat daha sıkı.”
Tanrıça Kirke ‘nin bu öğüdünü yerine getiren Kral Odysseus, kendini geminin direğine sıkıca bağlatır. Ağzını da süngerle kapatır. Gemi tayfasına da kulaklarını bal mumu ile kaplamalarını emreder.
Kral Odysseus sirenlerin seslerini merak etmektedir. Kayalıklara yaklaştıklarında, sirenlerin seslerini duyar ve onların seslerinden etkilenir. Tayfasına sese doğru gitmek ve orada kalma emrini vermek ister. Ama ağzı kapalı, elleri de direğe bağlıdır. Sirenlerin seslerinden önce aldığı bu tedbir hem onu hem de tayfasını ölümden kurtarır.
Kral Odysseus ‘un hikayesi, kötüm bir alışkanlık ve bağımlılık için önceden proaktif önlemler almamız gerektiğini anlatır bize. Çünkü alışkanlığın işareti gelindiğinde artık çok geç olacaktır. Eğer önlemiminiz almadıysak, alışkanlık bize aynı şeyi yaptıracaktır.
Bağımlılık ve Alışkanlıklar İçin Öneri Kitap
Bağımlılık ve alışkanlıklar için önerebileceğim en temel kitaplardan en önemlisi, Charles Duhigg ‘in Alışkanlıkların Gücü kitabı. Bu kitap sadece bağımlı bir kişinin değil, aynı zamanda kötü alışkanlıklarını bırakmak isteyenlerin ve hayatını güzel alışkanlıklarla dönüştürmek isteyenlerin mutlaka okuması gereken bir kitap.
Alışkanlıkların Gücü kitabında, alışkanlık döngüsü detaylı bir şekilde örneklerle ele alınıyor ve hayatımıza daha güzel alışkanlıkları nasıl dahil edebiliriz, bu konu çok güzel bir şekilde işleniyor. Benim Top 10 ‘umda olan bir kitap. Mutlaka okuyun derim!
Bağımlılık Filmleri
Sinemanın ve filmlerin gücü belirli psikolojik rahatsızlıkları yenmede müthiş bir destek. Bu durum bağımlılık tedavisinde de böyle. Bize benzeyen insanların hayatlarını gördüğümüz ve kendimize oradan pay çıkardığımız filmler, bu noktada bize rehber olabilir. Yalnız burada dikkat etmemiz gereken bir nokta var. Bu da belirli belirtileri görerek kendi kendimize teşhis koymamak. Çünkü, bu tür rahatsızlıklar ancak uzman bir gözün incelemesi ile karar verilecek türden rahatsızlıklar. Nerden mi biliyorum. Kendimden:)
Ben de kitaplar ve filmlerle kendimi donatıp, çeşitli tespitlerle bir psikiyatristin kapısını çalmıştım. Ama sonrasında koyulan teşhis hiç bir şeyimin olmadığı yönünde olduğu için, ben de bu noktada teşhis koymanın bu konunun eğitimini derinlemesine almış kişiler dışında yanlış olduğu kanısına vardım.
O zaman bağımlılık filmlerine geçelim.
Uyuşturucu Bağımlılığı Filmleri
- Requiem for a Dream (2000) (IMDB: 8.3)
- Candy (2006) (IMDB: 7.2)
- Half Nelson (2006) (IMDB: 7.1)
- Thirteen (2003) (IMDB: 6.8)
- Blow (2001) (IMDB: 7.5)
Seks Bağımlılığı Filmleri
- Nymphomaniac: Vol. I (2013) (IMDB: 6.9)
- Nymphomaniac: Vol. II (2013) (IMDB: 6.6)
Kumar Bağımlılığı Filmleri
- Kumarbaz (2014) (IMDB: 6.0)
- Mississippi Grind (2015) (IMDB: 6.4)
- Owning Mahowny (2003) (IMDB: 7.0)
Son Söz
Bu yazıda, bağımlılık nedir, bağımlılık yapan maddeler nelerdir, bağımlılık çeşitleri ve bağımlılıktan kurtulma yöntemi olarak, bazı küçük önerilere yer verdik. Aynı zamanda bağımlılık ile ilgili çok önemli bir hikaye olan Kral Odysseus ‘un Sirenlerle olan hikayesine yer verdik. Bağımlılık ile ilgili kitap önerisi ve bağımlılık filmleri ile yazımızı noktalandırdık. Umarım, bağımlılıktan kurtulma yolunda, küçük de olsa size bir ışık tutar…
Gökhan Kösem
Bu yazımız sadece bilgilendirme amaçlıdır. Yazımızda herhangi bir tedavi öğesine ve önerisine yer verilmemiştir. Bu ve benzeri konularda tanı ve tedavi için mutlaka konunun uzmanlarına başvurunuz.
