Dingin Yaşam Gnothi Seauton | Kendini Bil
Tükenmişlik sendromu, kişinin uzun bir müddet stres altında kalarak, fiziksel, zihinsel ve duygusal olarak zorluklara maruz kalması ve bu süreçte oldukça fazla yıpranarak, bireyin içsel kaynaklarını tüketmesidir. Temel nedeni kronik strestir. Zaten, stres insan için en zararlı şeylerden biri. Hatta birçok hastalığın nedeni de stres olarak görülüyor. Hepimizin hayatında belirli düzeylerde stres olabiliyor. Fakat stres kronik hale geldiğinde, bambaşka bir maskeye bürünüyor ve kişide tükenmişlik sendromuna yol açabiliyor. Biz bu yazımızda tükenmişlik sendromu nedir, tükenmişlik sendromu nasıl oluşur bunlara değineceğiz. Aynı zamanda tükenmişlik sendromunun belirtilerine de yer vererek, bu sendromun sizde olup olmadığını test edebileceğiniz bir tükenmişlik sendromuna yer vereceğiz.
İmposter Sendromu yazımızı da okuyabilirsiniz.
Bu Yazıda Neler Okuyacaksınız?
Tükenmişlik Sendromu Nedir?
İlk olarak tükenmişlik sendromu nedir ya da tükenmişlik sendromu ne demek tir sorularından başlayalım. Tükenmişlik sendromu, bireyin yoğun stres altında kalarak, fiziksel, zihinsel ve duygusal olarak oldukça fazla yıprandığı bir sürecin sonunda, kendi içsel kaynaklarını tüketmesidir. Bunun sonucunda, yaptığı işe karşı motivasyonunu kaybeden kişi, tatmin duygusunu da kaybeder. Yaptığı işten keyif almadığı gibi, artık bu durum hayatındaki hemen hemen her alanda kendini negatif olarak göstermeye başlar.
Tükenmişlik sendromu 1974 yılında Herbert Freudenberger tarafından ortaya atılmıştır. Daha sonraki çalışmalarla bu konuda daha fazla bilgi elde edilmiştir.
Tükenmişlik Sendromu Belirtileri
Tükenmişlik sendromu nedir, tükenmişlik sendromu ne demektir gibi soruları yanıtladık. Peki, tükenmişlik sendromunun belirtileri nelerdir? Hangi belirtiler, sizde bu sendromun olduğunu gösterir? Aşağıda bu belirtilerden en belirgin olanlarını bulabilirsiniz:
- Aşırı yorgunluk, bitkinlik
- Karamsarlık, negatif düşünceler
- Mutsuzluk, hayattan keyif alamama
- Umutsuzluk, Kaygı, Huzursuzluk
- Çabuk sinirlenme, tahammülsüzlük
- Değersizlik, özgüvende düşüş
- Alınganlık, aşırı küsme
- Sık sık şikayet etme, aşırı eleştiri
- Güvensizlik, şüphecilik
- Dikkat dağınıklığı, odaklanmada güçlük
- Unutkanlık
- Ertele davranışları
- Sürekli hatalarını düşünmek, regresyon
- Uykusuzluk, uyku bozuklukları
- Sindirim sorunları, bağırsak bozuklukları
- Duyarsızlık, ilgi kaybı
- Aşırı içe çekilme
- Boşluk hissi, anlamsızlık hissi
Bu sendrom, yüksek strese sebep olduğu için, bu belirtiler dışında, başka birçok etkisi de olabilir.
Tükenmişlik Sendromunun Evreleri
Tükenmişlik sendromu nedir sorusuna yanıt verdik, bu rahatsızlığın belirtilerine de değindik. Şimdi sıra geldi bu sendromun evrelerine. Tükenmişlik kendisini beş evrede gösterir. Bu evreler başta şevk ve keyifli bir çalışmayla başlar ve kronik depresyonla son aşamasına gelir. Tükenmişlik sendromu evreleri şu şekildedir:
- Cicim Ayı (Honeymoon)
- Stresin Başlangıcı (On Set of Stress)
- Kronik Stres Evresi (Chronik Stres)
- Tükenmişlik (Burnout)
- Sürekli Tükenmişlik (Habitual Burnout)
Şimdi de bu evrelerde neler görülüyor, bunlara detaylıca bakalım.
Cicim Ayı (Honeymoon): Kişinin oldukça hevesli olduğu, geleceğe umutla bakarak, gelecek planları yaptığı evredir. Bu evrede kişinin motivasyonu oldukça fazladır. Kişi elinden geldikçe işine odaklanarak, iyi bir performansla çalışır.
Stresin Başlangıcı (On Set of Stress): Yoğun çalışmalar ve farklı etkenler sonucundaki stresle birlikte, kişinin yaptığı işe karşı hevesi kırılır, isteği azalır. Artık işi yaparken daha az mutlu olur. Küçük sorunları kafasına takar ve bunlar kişide ilk yorgunluk belirtilerinin başlamasına neden olur. Alınganlık ve anksiyete bu evrede ortaya çıkmaya başlamıştır.
Kronik Stres Evresi (Chronik Stres): Kişinin yaşadığı olumsuzluklara artmış ve kişi pes etme ya da pasif agresif bir konuma geçmiştir. Artık işte yaşadığı şeylerin düzeleceğine dair umudu kalmamıştır. Bu da motivasyonunu iyice düşürür. Erteleme davranışları bu evrede sık görülür. Kişi artık küçük şeylere bile sinirlenmektedir.
Tükenmişlik (Burnout): Tükenmişlik sendromunun bu evresinde, kişi artık kendisinden şüphe etmeye başlamıştır. Artık hem çalıştığı yerden soğumuştur hem de mesleğinden. Kovulmayacak kadar çalışır, yaptığı işten herhangi bir keyif almaz. Kişi bu evrede, oldukça olumsuz bir düşünce yapısına sahiptir. Ayrıca bu evrede, artık fiziksel rahatsızlıklar da kendini göstermeye başlamıştır.
Sürekli Tükenmişlik (Habitual Burnout): Bu evrede, tükenmişlik sendromunun yol açabileceği fiziki ve ruhsal rahatsızlıklar artık oldukça artmıştır. Kişi artık kronik depresyondadır. Harekete geçmekte zorlanır. Bir uzmandan yardım alması şarttır.
Bu Sendrom İle İlgili Merak Edilen Sorular
Tükenmişlik Sendromu Kimlerde Görülür?
Tükenmişlik sendromu, özellikle stresli işlerde ya da yoğun iş temposu ile kendini yıpratacak şekilde çalışan kişilerde görülür. Hizmet sektöründe, birebir insanlarla ilişki içinde olan mesleklerde görülme olasılığı da yüksektir. Cinsiyet olarak bakıldığında, tükenmişlik sendromu, kadınlarda erkeklerden daha sık görülür.
Tükenmişlik Yaşayan Kişinin Özellikleri Nelerdir?
Tükenmişlik yaşayan kişinin özgüveni oldukça düşmüştür. Bu düşük özgüven, sınır sorunları ve kendinden taviz verme davranışlarını da beraberinde getirir. Tükenmiş kişi insanlara kolay kolay hayır diyemez. Kişi sürekli onaylanma ihtiyacındadır. Motivasyonu oldukça düşüktür. Tükenmiş kişi aynı zamanda çeşitli bağımlılıklara da açık hale gelmiş kişidir.
Tükenmişlik Sendromu Ne Kadar Sürer?
Tükenmişlik sendromu ne kadar sürer sorusu oldukça merak edilen bir soru. Fakat bu sorunun net bir yanıtı yok. Kişiden kişiye, ortamdan ortama ve bu konuda yardım alınıp alınmamasına göre değişiyor tükenmişlik sendromunun süresi.
Tükenmişlik Sendromu Nasıl Geçer?
Tükenmişlik sendromu nasıl geçer sorusunun cevabı kişinin yaşam şeklini düzenlemesinde saklı. Yoğun temposuna devam eden tükenmiş bireyler, bu sendromu yaşamaya devam ederler. Fakat kendilerine daha çok zaman ayıran, yavaşlayan hatta küçük molalarla hayata es veren bireyler, bu sendromu daha kısa sürede atlatırlar.
Tükenmişlik Sendromu Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Tükenmişlik sendromu tedavi edilmezse, belirli bir süre sonra kalp damar hastalıklarına, şeker hastalığı (diyabet) gibi metabolizma hastalıklarına, hipertansiyon rahatsızlıklarına, Mide-bağırsak rahatsızlıklarına, Kilo artışına, Uyku bozukluklarına neden olur. Özetle, sağlığınızı ciddi manada tehdit edebilecek rahatsızlıklara neden olabilir tükenmişlik.
Tükenmişlik Sendromu Testi
Yukarıda belirtilen tükenmişlik belirtilerine bakarak, siz de kendinizde bu sendromun olup olmadığını anlayabilirsiniz. Tabi kesin bir tanı için bu konuda uzman bir kişiden destek almanız gerekir.
Aşağıdaki belirtilerden kaçı sizde var? Bu belirtilerden çoğu sizde varsa, bu konuda destek almanızın zamanı gelmiş olabilir.
- Aşırı yorgunluk, bitkinlik
- Karamsarlık, negatif düşünceler
- Mutsuzluk, hayattan keyif alamama
- Umutsuzluk, Kaygı, Huzursuzluk
- Çabuk sinirlenme, tahammülsüzlük
- Değersizlik, özgüvende düşüş
- Alınganlık, aşırı küsme
- Sık sık şikayet etme, aşırı eleştiri
- Güvensizlik, şüphecilik
- Dikkat dağınıklığı, odaklanmada güçlük
- Unutkanlık
- Ertele davranışları
- Sürekli hatalarını düşünmek, regresyon
- Uykusuzluk, uyku bozuklukları
- Sindirim sorunları, bağırsak bozuklukları
- Duyarsızlık, ilgi kaybı
- Aşırı içe çekilme
- Boşluk hissi, anlamsızlık hissi
Bu Sendrom Kaderiniz Değil!
Günümüzün yoğun iş temposunda, birçok birey tükenmişlik sendromu ile baş başa. Toplumda bu sendrom sık görülse de bi çok birey bunun farkında değil. Çoğu insan, belirli bir süre maruz kaldığı tükenmişliği artık hayatın bir gerçeği olarak benliğine yerleştirmekte ve bunun için herhangi bir yardım almayı düşünmemekte. Hal böyle olunca, sinsi bir şekilde hayatının her alanını etkileyen bu rahatsızlık bireylerin yaşamlarından hiç keyif almamalarına, ilişki problemlerine, sağlık problemlerine ve daha birçok probleme neden olmakta. Fakat bu problem sizin kaderiniz değil.
Tükenmişlik sendromunun ana kaynağı aşırı derecede çalışmak ve kendinin bir şeylere ya da kişilere aşırı derecede adamak. Ve bunu yaparken de kendini ihmal etmek. Dolayısıyla, çözümü de aslında kendi içinde. Biraz kendine dönmek, kendine zaman ayırmak ve rahatlatıcı faaliyetlerde bulunmak. Peki bu konuda neler size yardımcı olabilir? İşte birkaç fikir:
- Hayatın ritmini biraz yavaşlatmak, iş yükünü azaltmak
- Meditasyon yapmak; 5 dakika da olsa her gün hiçbir şey yapmadan durmak
- Sizi seven, size destek olan insanlarla zaman geçirmek
- Doğada zaman geçirmek; parkta, bahçede, ormanda yürümek
- Hayvanlarla Zaman Geçirmek; sokaktaki kedileri sevmek
- Çocuklarla zaman geçirmek
- Günlük yazmak; duyguları ifade etmek
- Kitap okuyarak ruhu beslemek
Umarım bu uygulamalar, bu noktada size oldukça yararlı olur. Başka neler yapılabilir? Bu konuda isterseniz biraz beyin fırtınası yapabilir, tükenmişliği alt etmenizi sağlayan yeni uygulamalar bulabilirsiniz.
Gökhan Kösem
Bu yazımız sadece bilgilendirme amaçlıdır. Yazımızda herhangi bir tedavi öğesine ve önerisine yer verilmemiştir. Bu ve benzeri konularda tanı ve tedavi için mutlaka konunun uzmanlarına başvurunuz.
